Εκτιμήσεις και Σκέψεις Εν Είδει Προτάσεων για την Κρίση στη Λιβύη, Πρόσφυγες και Επιχειρηματικότητα

1.  Τοποθετούμαι όσον αφορά την υπόθεση της Λιβύης: 

     α.  Κυρίως ως καταγραφή των θέσεων μου, κι όχι ως διαφωνία με την ασκούμενη πολιτική την οποία αντιλαμβάνομαι ότι κινείται στη σωστή κατεύθυνση, τουλάχιστο όσον αφορά την γενική μας στάση, ως χώρα, και φιλοσοφία.

     β.  Επικουρικά θέτω όμως την αναγκαιότητα, χωρίς να σημαίνει ότι αποκλείω ότι δεν έχει ληφθεί μέριμνα, για την εξασφάλιση και για τη χώρα μας των όρων οικονομικών ωφελειών από την επόμενη ημέρα. Και δεν εννοώ, κάποια αντίληψη "αποικιοκρατική" αλλά διασφάλιση ή και επαύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας Ελλήνων στη Λιβύη. {Η μνεία γίνεται διότι σε αντίστοιχη περίπτωση που γνωρίζω στο Αφγανιστάν, όπου για έτη πλέον έχουμε μόνιμη παρουσία ως χώρα με Μονάδα μηχανικού, κι όπου έχουμε στελεχώσει για σύντομες περιόδους νοσοκομείο και διοίκηση του Αεροδρομίου της Καμπούλ, όμως καμία μέριμνα δεν έχει ληφθεί ως συντονισμός Υπουργείων για ανάληψη επιχειρηματικών δράσεων προς την περιοχή, είτε αφορά έργα και υποδομές του Αφγανιστάν που χρηματοδοτούνται από τις αναπτυγμένες χώρες (έχουν διαθέσει τα χρήματα και τα διαθέτουν απλόχερα) ή ακόμη και για προβολή του Τουρισμού μας στους Νατοϊκους που υπηρετούν εκεί ώστε να κάνουν τις διακοπές τους στην Ελλάδα}.
     δ.  Τη σχεδίαση από μηδενική βάση πολιτικής για τη διαχείριση των προσφύγων, αξιοποιώντας κι όχι εξορκίζοντας το "πρόβλημα".   

     γ.  Οι εκτιμήσεις που ακολουθούν βασιζονται σε γενικές πληροφορίες από τα ΜΜΕ, με πλημμελή παρακολούθηση (δεν αποκελίεται να μου έχουν διαφύγει σημαντικά γεγονότα) καθώς (και λόγω) της περιορισμένης εκτίμησης που έχω για την αξιοπιστία τους, την αδυναμία προσωπικής επαλήθευησης και γενικά με κάθε επιφύλαξη ως προς την επαλήθευση τους.

2. Δεδομένα:

α. Η ενεργοποίηση του Εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) της Χάγης για διερεύνηση των πράξεων και για παραπομπή του Καντάφι δεν σημαίνει άμεσα υποχρέωση ή εντολή σύλληψης με ξένες δυνάμεις, αλλά οι ενέργειες θα δρομολογηθούν μετά από την πτώση του είτε μετά τη διαφυγή του. Παράλληλα πρέπει να δεχθούμε ότι δεν είναι δυνατή η παροχή ασύλου από χώρα που έχει υπογράψει τη συνθήκη για το ΔΠΔ, διότι οποιοσδήποτε πολίτης προσφύγει στη Δικαιοσύνη της χώρας που ενδεχομένως να παράσχει άσυλο στον Καντάφι, η Δικαιοσύνη δεν δεσμεύεται από την εκτελεστική εξουσία που υποσχέθηκε άσυλο. Ο μόνος τρόπος για χορήγηση ασφαλούς ασύλου είναι είτε νεότερη απόφαση του ΟΗΕ ΣΑ, είτε σε χώρα που δεν είναι μέλος του ΔΠΔ χωρίς αυτό να τον διασφαλίζει εάν ασκηθούν πιέσεις στην υπόψη χώρα. Άλλωστε έχουμε αντίληψη της αποτελεσματικότητας των πιέσεων που ασκήθηκαν στα κράτη που προέκυψαν από την πρώην Γιουγκοσλαβία, για την έκδοση πολιτών τους.

β. Η απόφαση (1973) του Συμβουλίου Ασφαλείας περιλαμβάνει μόνο επιχειρήσεις απαγόρευσης πτήσεων για την προστασία των πολιτών έναντι των βομβαρδισμών αμάχων του Καντάφι κι όχι χερσαίες επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις αέρος εδάφους σε στόχους που δεν είναι ραντάρ, αντιαεροπορικά όπλα και μονάδες ελέγχου της εναέριας δραστηριότητας γενικότερα. Στόχοι γενικών υποδομών ή γενικά στρατιωτικών εγκαταστάσεων και σαφέστατα εφόσον υπάρξουν θύματα μεταξύ των αμάχων δεν είναι αποδεκτοί στη διεθνή κοινότητα και ιδιαίτερα στις Αραβικές χώρες. 

γ. Η Κίνα και η Ρωσία απείχαν και δεν καταψήφισαν ούτε άσκησαν το δικαίωμα αρνησικυρίας (ουδέτερη στάση), όμως σαφώς προκύπτει ότι δεν εγκρίνουν επιχειρήσεις με χερσαίες δυνάμεις, καθώς επίσης έχουν εκφρασθεί σαφείς ενστάσεις και για τις αεροπορικές επιχειρήσεις κατά χερσαίων δυνάμεων του Καντάφι.

δ. Οι ΗΠΑ θέλουν να φανούν ότι δεν ηγούνται στην δραστηριότητα αυτή λαμβάνοντας υπόψη τους την ευαισθησία των Αραβικών χωρών καθώς ανέμεναν να εξασφαλισθεί η νομιμότητα για την συμμετοχή τους μετά την πρωτοβουλία Ευρωπαϊκών χωρών. Τα κίνητρα των ΗΠΑ για τη στάση τους αυτή είναι ασαφή, είτε διότι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν μόνες τους σε ένα ακόμη πόλεμο, είτε διότι αντιλαμβάνονται ότι άλλες χώρες, όπως η Γαλλία χωρίς εμφανώς αντικρουόμενα ή ασύμβατα συμφέροντα, έχουν μεγαλύτερα «ζωτικά» συμφέροντα στη Λιβύη, όμως εάν λάβουμε υπόψη μας δηλώσεις του Στρατηγού Γ. Κλαρκ, η Λιβύη ήταν εδώ και πολλά χρόνια στο στόχαστρο των ΗΠΑ με κριτήριο τον έλεγχο του πετρελαίου.  

ε. Χώρες ισχυρές της Ευρώπης όπως η Ιταλία και η Γερμανία κρατούν αποστάσεις και δεν αναλαμβάνουν ενεργή δράση. Ιδιαίτερα η Ιταλία, αλλά και η χώρα μας παρέχουμε μόνο υποδομές, ενώ η άμεση εμπλοκή των στρατιωτικών μας μέσων (φρεγάτας και αεροσκαφών) περιορίζεται σε αποστολές που έχουν χαρακτήρα παρουσίας και παρακολούθησης των εξελίξεων, ενώ η κυριότερη συμβολή μας εξακολουθεί να είναι ανθρωπιστικές επιχειρήσεις απεγκλωβισμού πολιτών άλλων χωρών με πολιτικά μέσα καθώς και διπλωματικές καλές υπηρεσίες προς τα εμπλεκόμενα μέρη και ιδιαίτερα προς το καθεστώς του Καντάφι με το οποίο διατηρούμε σχέσεις κρατώντας ανοικτή την πρεσβεία μας, καθώς επίσης και η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Τρίπολη παραμένει ανοικτή με την ευθύνη του εκεί μητροπολίτη.

στ. Αντίθετα οι χώρες της ΕΕ που συμμετέχουν ενεργά είναι η Γαλλία κι η Μεγάλη Βρετανία.

ζ. Συμμετέχουν ενεργά και Αραβικές χώρες με την υποστήριξη του Αραβικού Συνδέσμου και αεροσκάφη του Κατάρ. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να παραβλέπουμε τον προβληματισμό και τους «προς στιγμή» ενδοιασμούς έως και υπαναχώρηση του Αραβικού Συνδέσμου μετά τις πληροφορίες για αμάχους θύματα από τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ, γεγονός που δείχνει ότι οι αντοχές του Αραβικού κόσμου βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού και ευρύτερα η παρέμβαση των χωρών δεν είναι αποδεκτή για αλλαγή καθεστώτων και μεροληπτική δράση υπέρ του ενός ή του  άλλου μέρους.

η. Το φυλετικό κριτήριο, τέλος, φαίνεται να έχει σημαντικό ρόλο στην εσωτερική αντιπαράθεση στη Λιβύη, καθώς πληροφορούμαστε ότι στη Λιβύη μία νομαδική φυλή στηρίζει το μέλος της φυλής κι ακολουθεί τον ηγέτη της ακόμη κι αν έχει άδικο. Συνεπώς, ανεξάρτητα από το κοινό περί δικαίου αίσθημα στη χώρα μας ή στο δυτικό κόσμο γενικότερα (όπως έχουν διαμορφωθεί από τα ΜΜΕ), μπορούμε να συμπεράνουμε αφενός ότι κάποιοι (ίσως δεν είναι σαφές για τη χώρα μας) που είχαν αναπτυγμένες σχέσεις με τη Λιβύη μπορούσαν (ή όφειλαν) να αναλύσουν καλύτερα αυτά τα δεδομένα σε σχέση με την μέση αντίληψη ενός Ευρωπαίου ή Αμερικάνου, κι αφετέρου ότι ο Καντάφι (που προφανώς αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα αυτή) εφόσον μπορεί να σταθεροποιηθεί και να ελέγξει ένα μεγάλο μέρος του εδάφους του τότε μπορεί να προσεταιριστεί σημαντικό μέρος του πληθυσμού ιδιαίτερα στο δυτικό τμήμα της χώρας.

ι. Η καταστροφή (ή ανυπαρξία για τους αντιφρονούντες) των τηλεπικοινωνιακών μέσων, και συνακόλουθα η απουσία αποτελεσματικών κέντρων διοίκησης και ελέγχου, προκαλούν σύγχυση στους αντιμαχόμενους λόγω έλλειψης αξιόπιστων πληροφοριών στα μέτωπα των επιχειρήσεων, είναι ένας κρίσιμος παράγοντας που επιδρά σημαντικά στις επιχειρήσεις.

3. Τι θεωρούμε αποδεκτό και τι απαράδεκτο:

            Απαράδεκτη για το δυτικό κόσμο είναι η αδιάκριτη αεροπορική επίθεση κατά πολιτών της ίδιας χώρας, ακόμη και ενόπλων (πολλώ δε μάλλον κατά των αμάχων), όμως αυτό δεν ισχύει απόλυτα για τον Αραβικό Κόσμο εάν αντιληφθούμε ότι οι κοινωνίες αυτές βρίσκονται σε ένα διαφορετικό «στάδιο εξέλιξης» το οποίο θα το αντιληφθούμε εάν αναλογιστούμε στην ανάλογη δράση που είχε και στη χώρα μας η Πολεμική μας Αεροπορία στη διάρκεια του Ελληνικού εμφύλιου πολέμου. Η διαπίστωση αυτή πρέπει να μας κρατάει συγκρατημένους όσον αφορά τις αντιλήψεις μας περί δικαίου.

            Απαράδεκτη εξακολουθεί να είναι για τους Μουσουλμάνους η επέμβαση των Δυτικών χωρών σε Αραβικές χώρες, ανεξάρτητα εάν υπάρχει αδυναμία άμεσης στρατιωτικής αντίδρασης κατά της Δύσης, μίας αδυναμίας που εκδηλώνεται με αύξηση της τρομοκρατίας. Η διαπίστωση αυτή πρέπει να μας κρατήσει επιφυλακτικούς ως προς τα μέσα δράσης αλλά και για τη διασφάλιση της αναγκαίας πλέον συναίνεσης από τον Αραβικό και γενικότερα τον μουσουλμανικό κόσμο.  

            Απαράδεκτη είναι η κακοποίηση και δολοφονία δημοσιογράφων, διότι παρεμποδίζει την ενημέρωση μας. Όποια πλευρά το κάνει αυτό (η επί του παρόντος η πλευρά Καντάφι) όχι μόνο αδυνατίζει τα επιχειρήματα της για την «αλήθεια» όσων υποστηρίζει ότι έλαβαν χώρα, αλλά ακόμη κι από λάθος ενδυναμώνει την αληθοφάνεια ισχυρισμών της αντίπαλης πλευράς, διότι ποιος ο λόγος δολοφονίας ενός δημοσιογράφου εκτός από την απόκρυψη ενός αρνητικού γεγονότος, ενώ παράλληλα αποτελεί και απόδειξη έλλειψης σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή είναι μία αρχή που έχει γενικότερη εφαρμογή διότι δεν ενοχλεί μόνο τα καθεστώτα στον αραβικό κόσμο αλλά και χώρες του δυτικού κόσμου όπως στην περίπτωση λ.χ. αποκάλυψης στρατιωτικών ή απόρρητων πληροφοριών των ΗΠΑ από το WikiLeaks.

4. Κίνδυνοι

            Οι κίνδυνοι για την Ευρώπη και τη χώρα μας προφανώς είναι το πρόβλημα των προσφύγων.

Όσον αφορά την τρομοκρατία – πειρατεία που αποτέλεσε και απειλή του ίδιου του Καντάφι με τη μορφή ανεξέλεγκτου κινδύνου στη Μεσόγειο θα πρέπει να το εκλάβουμε ως ανίσχυρη απειλή. Οι έλεγχοι στις θαλάσσιες οδούς έτσι ή αλλιώς θα πρέπει να ενταθούν λόγω της λαθρομετανάστευσης. Κίνδυνο ευθείας αεροπορικής προσβολής από τη Λιβύη δεν αντιμετωπίζουμε.

5. Τι δεν γνωρίζουμε;

            Τις πραγματικές επιθυμίες του λαού και των φυλών της Λιβύης δεδομένης της εκδήλωσης των πολιτών με βάσης την ασφάλεια που αισθάνονται και τις προσδοκίες τους από τις εξελίξεις.

Τις προθέσεις των μεγάλων χωρών και ιδιαίτερα των κυρίως εμπλεκομένων μεγάλων χωρών όπως των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Αγγλίας.

6.  Αξιολόγηση και Εκτιμήσεις

Εκτίμηση μου είναι ότι δεν θα εκδηλωθεί χερσαία επίθεση, εκτός εάν το καθεστώς συνεχίσει τις ωμότητες κατά του άμαχου πληθυσμού ή η κατάσταση γίνει ανεξέλεγκτη.

Με αυτό το δεδομένο, εκτιμώ ότι το καθεστώς Καντάφι θα παραμείνει στην εξουσία με έλεγχο τουλάχιστο μέρους των πετρελαιοπηγών της Λιβύης.

Παράλληλα θα σταθεροποιηθεί η θέση των Αντιφρονούντων στην Ανατολική Λιβύη χωρίς να μπορεί ακόμη και με εξοπλισμό της από το εξωτερικό να καταλάβει και τη Δυτική Λιβύη.

Οι εμπλεκόμενες δυτικές χώρες θα επιδιώξουν είτε την κλιμάκωση με αναζήτηση αφορμής από το καθεστώς για την έναρξη χερσαίων επιχειρήσεων, είτε την εγγύηση της παραμονής του Καντάφι στην εξουσία με εξασφάλιση ρυθμιστικού ρόλου στις εξελίξεις.

Σημαντικό ρόλο στην έκταση του ελέγχου, την ανακατάληψη ή το έλεγχο ζωτικών σημείων και ιδιαίτερα των πετρελαιοπηγών, θα εξαρτηθεί από τη λειτουργικότητα των συστημάτων Διοίκησης και Ελέγχου των αντιμαχομένων πλευρών.

Οι χώρες αυτές μεγιστοποιούν τα οφέλη τους εάν το καθεστώς ανατραπεί, καθόσον αντλούν τη νομιμοποίηση τους από τις επαφές που έχουν με τους αντιφρονούντες.

Εάν το καθεστώς παραμείνει, ακόμη και με κάποιος θύλακες αντιφρονούντων ωφελημένοι θα είναι όσοι διατήρησαν ή ανάπτυξαν καλές σχέσεις με τον Καντάφι, με κύρια στόχευση τον πετρελαϊκό ανεφοδιασμό και κατασκευή έργων υποδομής (τα οποία θα αυξηθούν).

7.  Σκέψεις εν Είδει Προτάσεων

Με τις εκτιμήσεις αυτές η ενδεικνυόμενη στάση της χώρας μας πρέπει να (και σε μεγάλο βαθμό) περιλαμβάνει:

i.        Την μη άμεση εμπλοκή μας σε επιθετικές επιχειρήσεις και την παροχή μόνο υποδομών στις συμμαχικές χώρες, μόνο όσο χρόνο οι επιχειρήσεις αφορούν την απαγόρευση πτήσεων (ή γενικά σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ - μόνο ή κυρίως παροχή υποδομών), κατ’ αναλογία της στάσης μας στο Κόσσοβο "ως όμορη χώρα".

ii.    Ενεργή συνεργασία και συντονισμός σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, κυρίως με Γαλλία και Ιταλία, Μάλτα, Κύπρο, για την ενίσχυση μίας μεσογειακής αντίληψης εθνικών συμφερόντων.

iii.     Τη διατήρηση σχέσεων με το καθεστώς Καντάφι, για την παροχή συμβουλών προς την εξομάλυνση. Η καταδίκη του από το ΔΠΔ είναι ενδεχομένως αναγκαία εάν επιβιώσει, όμως μέχρι εκείνη την στιγμή κι αν αυτό συμβεί, η απομόνωση και η στοχοποίηση θα τον οδηγήσουν σε κλιμάκωση των ακροτήτων, όχι μόνο όσο αφορά ανθρωπιστικές παραμέτρους αλλά και όσον αφορά πολιτιστικά ζητήματα συνδεόμενα με την Ελληνική παροικία. Η διατήρηση σχέσεων μπορεί να μας επιτρέψει να έχουμε ρόλο μεσολαβητή και εγγυητή για τις εξελίξεις.

iv.       Τη δημιουργία και ανάπτυξη σχέσεων με τους αντιφρονούντες ώστε η χώρα μας να μπορεί να συμβάλει με υπηρεσίες διαμεσολαβητή αλλά και να προσδοκούμε διατήρηση υφιστάμενων σχέσεων και σε ανάπτυξη μελλοντικών.

v.     Ενδεχόμενη συμβολή μας σε μία ομαλή μετάβαση σε αντιπροσωπευτικότερη Δημοκρατία στη Λιβύη, μας συμφέρει από πλευράς σταθερότητας, αποφυγής κύματος προσφύγων και παροχής αξιοπρεπούς διεξόδου και στις δύο πλευρές.   

vi.   Ετοιμότητα και αξιοποίηση ακαδημαϊκής κοινότητας,  επιχειρηματικού κόσμου χωρίς να παραβλεπουμε αλλά ναη μην περιοριζόμαστε στο εμπορικό μας ναυτικό. 

vi.   Μέριμνα και σχεδιάση σεναρίων υποδοχής, αξιοποίησης και επαναπατρισμού τυχόν προσφύγων, με σημαντική την έννοια της αξιοποίησης όσον αφορά τις μελλοντικές συνεργασίες με τη μελλοντική κατάσταση της Λιβύης.