Η Ανθρώπινη Πλευρά του Θανάτου Ενός Πολιτκού

Δεν είχα την τύχη να τον συναντήσω από κοντά, όσο ζούσε. Όμως λόγω του απεριόριστου θαυμασμού μου, επειδή από τη στάση του αποτελεί το σύγχρονο πρότυπο μου, ως πολιτικού που δεν δίστασε μπροστά στο πολιτικό κόστος, επέλεξα να παραβρεθώ στην κηδεία του και να είμαι ίσως ο μόνος πολίτης που δεν με γνώριζε κανείς εκεί μέσα. Λίγο πολύ όλοι, ακόμη κι αυτοί που θεωρούσα "απλούς πολίτες" ίσως ψηφοφόρους του, κάποιον γνώριζαν εκεί μέσα, αντάλλασαν μία κουβέντα που είχε κάποιο προσωπικό κι όχι πολιτικό νόημα με τον απέναντι τους, μία ανάμνηση, ένα λόγο συμπαράστασης... Ούτε είχε νόημα να πω κάτι περισσότερο ή λιγότερο στους οικείους του, παρά μόνο από υποχρέωση να μην τους αγνοήσω πηγαίνοντας προς το κλειστό φέρετρο, ψέλλισα κάτι ανθρώπινο που μου ήρθε στο στόμα, να τον θυμούνται με αγάπη και να είναι υπερήφανοι, κι απότραβήχτηκα στην πίσω γωνία της εκκλησίας ώστε να αφήσω χώρο σε όσους γνώριζαν αλλήλους. Σκέφτηκα να αποχωρήσω νωρίς, μιας και είχα ικανοποιήσει την επιθυμία μου, διότι δεν με συνέδεε κάτι άλλο με το περιβάλλον, ο άνθρωπος είχε φύγει... ίσως κι όχι για όσους πιστεύουν διαφορετικά, άλλωστε του απηύθυνα προσωπικά μερικές σκέψεις, κι αν ήταν εκεί γύρω σίγουρα θα τις έλαβε υπόψη του, κυρίως ήθελα να του πω, εάν με άκουγε, ότι ανεξάρτητα από την αγνωμοσύνη και την αχαριστία των πολλών κάποιοι τον τιμούμε για ότι έκανε κι ίσως να τον παρηγορήσω εάν το είχε ανάγκη ότι είναι πιο σημαντική η δική μου αναγνώριση, παρά η αχαριστία των εκλογέων που δεν τον ψήφισαν το 2001, διότι πραγματικά ποτέ δεν ωφελήθηκα ο ίδιος μιας και ως στρατιωτικός που εισήχθηκα στη Σχολή Ικάρων το 1984 δεν είχα σχέση με το ΑΣΕΠ, ούτε μέχρι σήμερα κάποιος κοντινός μου όπως οι κόρες μου το έκαναν χρήση, απλά τον εκτιμώ επειδή θεωρώ ότι ένα σύστημα όπως το ΑΣΕΠ ταιριάζει περισσότερο σε μία ευνομούμενη πολιτεία, την οποία προφανώς δεν την επιθυμούν όλοι. Όμως η εκλλησία είχε αρχίσει να γεμίζει (μικρή εκκλησία, μη φαντατείτε τίποτα μεγάλο, την φωτογραφία την τράβηξα από την πίσω αριστερή γωνία όπου αποτραβήχθηκα), ενώ διάφοροι ηλικιωμένοι πολίτες είχαν αρχίσει να συνοστίζονται και να δυσκολεύονται στην κίνηση, μία κυρία είχε κουραστεί κι είχε γονατίσει, μου φάνηκε νέα από πίσω κι ότι το έκανε απο σεβασμό και δεν της παραχώρησα τη θέση μου παρά μόνο όταν την παραχώρησα σε κάποια άλλη και άλλαξα γωνία θέασης συνειδητοποίησα το σφάλμα μου. Σκέφτηκα να βγω στο προαύλιο να παρακολουθώ τους διερχόμενους, να μιλήσω με κανένα συνάδελφο εν ενεργεία στρατιωτικό που διατάχθηκε να έρθει ενδεχομένως κι από αγγαρεία, μακάρι να μπορούσα να τον αντικαταστήσω διότι θα ήταν άδικο να βρίσκεται κάποιος εκεί από αγγαρεία...  Σίγουρα βλέποντας όσους περνούσαν από μπροστά μου, κατευθυνόμενοι προς τους οικείους, άλλοι σχολιάζοντας μεταξύ τους όταν αποχωρούσαν έκανα διάφορες σκέψεις, πόσο οι παριστάμενοι προσέρχονταν για να ικανοποιήσουν κάποια προσωπική τους ανάγκη, να βρεθούν κοντά του και να επικοινωνήσουν στο "ύστατο χαίρε", πόσο ήταν μία κοινωνική υποχρέωση απέναντι στους τεθλιμμένους οικείους, πόσο μία πολιτική υποχρέωση ή μία επιβληθείσα ανάγκη εκπροσώπησης ενός κόμματος, ενός συλλόγου κλπ. Άλλωστε πόσοι πραγματικά πιστεύουμε στη μετά θάνατο ζωή, στην εκεί παρουσία του νεκρού ή τελικά στην δυνατότητα επικοινωνίας μαζί του; Ούτε κι εγώ το πιστεύω, απλά το χρειάζομαι να το σκεφτώ έτσι. Ήταν ατυχές που δεν μπορούσαμε να δούμε το πρόσωπο του καθώς το φέρετρο ήταν καλυμμένο σε όλη τη διάρκεια της τελετής, κι απλά φίλησα την εικόνα, από τις λίγες φορές που φιλάω εικόνα, δεν το έκανα από θρησκευτική ευλάβεια, ούτε πρόσεξα τον εικονιζόμενο Άγιο, αλλά όταν έχεις μπροστά σου ένα κλεισμένο φέρετρο κι έκανες ένα ολονύκτιο ταξίδι για να πας στον χώρο εκείνο, είχα ένα αίσθημα "κενότητας" που χρειαζόμουν να το καλύψω με περισσότερες αισθήσεις από την όραση. Σκέφτηκα να πάω να συλλυπηθώ τους κ. Λιβάνη και Καψή, που ήταν οι μόνοι πολιτικοί που βρίσκονταν εκεί όταν πήγα, αρκετά νωρίς μιας και δεν γνώριζα τον χώρο κι έφθασα νωρίς από ταξίδι, τους γνώριζα από την τηλεόραση κι ότι συνεργάστηκαν με τον εκλιπόντα, όμως περιορίστηκα να ευχηθώ στους οικείους αναζητώντας στην έκφραση τους να κατανοήσω ποια ήταν η σχέση τους, αν επρόκειτο για γιο, για κόρη ή για εγγόνια ...

Λυπήθηκα για το πόσο λίγοι βρέθηκαν εκεί κοντά του, αλλά δεν με εξέπληξε. Από μία άποψη δεν διαφωνώ για την απουσία πολλών εάν δεν αισθάνονταν την αδήριτη ανάγκη να αφήσουν τις διακοπές τους ή άλλες σοβαρές υποχρεώσεις και να παραστούν εκεί, όμως η Αθήνα έχει τουλάχιστο μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ακόμη και στις διακοπές, αλλά φυσικά είναι ζήτημα αντίληψης, η έννοια της Αξίας. Πάντως είναι προτιμότερο όσοι βρίσκονται εκεί να διακατέχονται από ευγνωμοσύνη για τον εκλιπόντα ή έστω θλίψη και συμπάθεια για τους οικείους κι όχι από ανυπομονησία να βρεθούν σε άλλες "σημαντικότερες" για τους ίδιους ανάγκες. 

Άλλωστε, η απώλεια ενός ανθρώπου, είναι κυρίως μία προσωπική υπόθεση όσων και όπως συνδέονται μαζί του, λόγος για τον οποίο δεν θα προσωποποιήσω τις εκφράσεις θλίψης και συγκίνησης των πολιτικών που παρευρέθηκαν ή δημόσιας εμφάνισης άλλων. Ούτε θα δώσω έμφαση στους επικήδειους που αναγκαία εκφώνησαν οι εκπρόσωποι των δύο μεγάλων κομμάτων, λίγο βαρετούς, ιδιαίτερα για όσους παρακολουθήσαμε τα τηλεοπτικά αφιερώματα των τελευταίων ημερών για τον εκλιπόντα, μιας και αναφέρθηκαν κυρίως σε γνωστές και συζητημένες πτυχές της ιστορικής του διαδρομής. Ίσως να μην συντάχθηκαν κι από τους ίδιους που τους  εκφώνησαν, μιας και πολύ λίγα προσωπικά και ιδιαίτερα στοιχεία διέκρινα, αλλά ήταν αναγκαίοι και καλώς ειπώθηκαν. Το κλίμα όμως άλλαξε με τον επικήδειο που απήγγειλε ο εκπρόσωπος του Μεσολογγίου, της "ιδιαίτερης Πατρίδας των γονέων του", ανθρώπων που έχουν ένα ιδιαίτερο λόγο να αισθάνονται υπερήφανοι για το γέννημα του τόπου τους. Περισσότερα τα δραματικά στοιχεία της εκφώνησης, πιο προσωπικός χαρακτήρας, σκέφτηκα ότι άξιζε η στιγμή που παρέμεινα στην κηδεία, αν και υπήρχε μία εμφανώς συναισθηματική και "υποκριτική εκτέλεση". 


Όμως πραγματικά συγκλονιστικός ήταν ο επικήδειος του γιού του Γιάννη. Ήταν εμφανείς οι εκφράσεις συγκίνησης, όχι μόνο σε εμένα, που δεν γνώρισα τον άνθρωπο, αλλά αυτες που διέκρινα στα πρόσωπα των απλών ανθρώπων κι ενός από τους πολιτικούς που είχα καλή ορατότητα (μάλλον δεν φαίνεται στη συγκεκριμένη φωτογραφία που τράβηξα), που αναφέρθηκε στις αρχές που τους εμφύσησε και στις προσωπικές στιγμές και πως βίωσε με την αδελφή του, αυτά που όλοι ακούσαμε για την ιστορική του διαδρομή, κυρίως για την περίοδο της κράτησης του στην περίοδο της Χούντας, χωρίς ακρότητες αλλά ανθρώπινα, πως έβλεπε ο γιος τον πατέρα του. Όπως και η κατοπινή του πορεία στην πολιτική. Αυτός ο επικήδειος, όσο κι αν είχε κάποια εξιδανίκευση, ήταν αυτός που έκανε όλο αυτό το πρωινό να έχει μία ξεχωριστή αξία, διότι πράγματι μου φώτισε τη ζωή ενός ανθρώπου που θαυμάζω για μία μοναδική πτυχή του, όμως όπως ήμουν βέβαιος δεν προέκυψε από παρθενογένεση αλλά ήταν συνέπεια του όλου βίου του. Δεν ζήλεψα τον γιο που αισθανόταν τόσο δυνατά για τον πατέρα του, διότι του καθενός ο πατέρας είναι εξ΄ ορισμού σημαντικός, ως στοιχείο της προσωπικότητας του. Άλλωστε ο καθένας προσφέρει όσα μπορεί στα παιδιά του και στην κοινωνία με βάση την παιδεία και τη μόρφωση που έχει πάρει και δεν μπορούμε να "κακίζουμε" όσους δεν είχαν αυτή την παιδεία και τη μόρφωση για όσα δεν θα μπορούσαν να κάνουν. Ζήλεψα όμως τον πατέρα που αξιώθηκε να αισθανθεί αυτή τη συγκίνηση, όσων βρεθήκαμε στο χώρο εκείνο από ειλικρινή εκτίμηση για το πρόσωπο του. Θεωρώ ότι η περίπτωση του Αναστάση Πεπονή αποτελεί ένα αναγκαίο συμπλήρωμα στον ορισμό της ευτυχίας του Σόλωνα, διότι παρότι ενδεχομένως δεν είναι ο μόνος άξιος πολιτικός, ανέδειξε στην ώρα της αποχώρησης του, σε μία περίοδο μηδενισμού, λαϊκισμού και απαξίας του πολιτικού κόσμου, ότι υπήρξαν πράγματι πολιτικοί που υπηρέτησαν τον τόπο και οι οποίοι δικαιούνται της εκτίμησης του κάθε έντιμου πολίτη, αυτού δηλαδή για τη γνώμη του οποίου πρέπει να νοιάζεται ο κάθε σωστός πολιτικός.