Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας

                                                            3 Φεβ 92

Αξιότιμε κ. Μαρίνο,

η επιστολή μου αυτή, έχει κύριους αποδέκτες τα Υπουργεία Εθνικής Οικονομίας, Εξωτερικών, Παιδείας και Πολιτισμού, με σειρά ενδιαφέροντος για το θέμα της. Το θέμα της, η διεθνοποίηση της ελληνικής γλώσσας.

      Γνωρίζουμε όλοι ότι, από νομικής τουλάχιστο άποψης, είμαστε τμήμα ενός νέου μεγάλου πολυεθνικού, ακόμη, κράτους της ΕΟΚ. Ιδιαίτερα εμείς, ίσως, έχουμε μία μεγαλύτερη ευαισθησία στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως ιδέα. Μία πρόχειρη και ατεκμηρίωτη άποψη μου, είναι ότι αυτό οφείλεται στην ιδέα μας για τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό, που όπως ίσως δεν το γνωρίζουν καλά οι υπόλοιποι ευρωπαίοι, άντλησε σε μεγάλο βαθμό την πραγματοποίηση του, στην διασπορά των ελληνικών γραμμάτων μετά την οθωμανική επέλαση στη χερσόνησο του Αίμου. Αυτή είναι ίσως η σημαντικότερη προσφορά των Τούρκων στην ανθρωπότητα, αλλά αυτό είναι από άλλο ανέκδοτο.

      Πόσο όμως οι υπόλοιποι ευρωπαίοι βλέπουν έτσι (την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα), πόση σημασία δίνουν στην κοινή πολιτιστική ταυτότητα των ευρωπαϊκών χωρών και τι αξία δίνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

      Είναι φανερό, ότι ακόμη δεν έχει συντελεσθεί η ευρωπαϊκή πολιτική ένωση (στο βαθμό που θα ήταν αυτό επιθυμητό). Ο προβληματισμός μου όμως, πέρα από το θεσμικό και διαδικαστικό πλαίσιο, είναι εάν τουλάχιστο νιώθουμε οι ευρωπαίοι μία κοινή πολιτιστική και πολιτική ευθύνη:

            α. Οι αρχαίοι έλληνες, για να δώσω ένα γνωστό σε εμάς παράδειγμα, ήταν οργανωμένοι στις πόλεις-κράτη. Είχαν όμως κοινή εθνική συνείδηση και πολιτιστικές αξίες (συνδρομή στους εξωτερικούς κινδύνους και θεσμοί εθνικής έκτασης). Και τότε έγιναν πόλεμοι μεταξύ ελλήνων, αλλά λειτουργούσαν και θεσμοί με εθνικό και όχι γεωγραφικό, ή οικονομικό χαρακτήρα. Η Μακεδονία, και η Ηπειρος, για παράδειγμα, παρότι αποκομμένες γεωγραφικά, από τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, τήρησαν με καθαρά εθνικά κίνητρα την επαφή τους με τον υπόλοιπο ελληνισμό (κοινή λατρεία, ολυμπιακοί αγώνες κά).

            β. Σήμερα οι ευρωπαίοι πόσο ανάλογα αισθάνονται τους αντίστοιχους θεσμούς που διαμορφώθηκαν στον αιώνα μας; Δύο παραδείγματα κατά αντιστοιχία των ανωτέρω δείχνουν την έλλειψη αυτού του στοιχείου (πολιτιστική και εθνολογική προσέγγιση) από τα σχέδια των κρατών μελών.

                  ι. Στην ΕΟΚ υπερισχύει το οικονομικό στοιχείο και όχι το πολιτικο-πολιτιστικό. Δεν αξιολογούμε δηλαδή τις χώρες που επιθυμούν την ένταξη τους στη ΕΟΚ (όπως η Τουρκία) με βάση την κοινή πολιτιστική παράδοση αλλά με βάση οικονομικά κριτήρια.

                  ιι. Οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί που λειτουργούν έχουν χαρακτήρα γεωγραφικό κυρίως (ευρωπαϊκές αθλητικές διοργανώσεις κά).

Τα κράτη δηλαδή μέλη της ΕΟΚ δεν έχουν ως πρωτεύουσα παράμετρο, στη σχεδίαση της Ευρώπης, την πολιτιστική και πολιτική ταυτότητα των κρατών μελών. Παρατήρηση που πρέπει να μας ανησυχήσει σοβαρά.

      Το καταλαβαίνουμε εμφανώς με την στάση τους στο μακεδονικό, που παρότι κράτη μέλη, το ζωτικό εθνικό πρόβλημα κράτους μέλους αντιμετωπίζεται με  κριτήρια θρησκευτικής επιρροής του πάπα και πολιτικής επιρροής της Ιταλίας στην περιοχή. Κατ' αναλογία δηλαδή όπως φέρονται οι Βούλγαροι και οι Τούρκοι. Ποιά η διαφορετική στάση τού ευρωπαίου πολιτιστικά και πολιτικά συνδεδεμένου ιταλού; Καμία! Ίσως βέβαια προσέξει κανείς διαφορετική (θετική) στάση των άλλων ευρωπαίων; Ναι, αλλά διερωτώμαι ποιά θα ήταν η στάση τους εάν βρίσκονταν γεωγραφικά κοντύτερα στη περιοχή ώστε να μπορούσαν να αντλήσουν και αυτοί οφέλη από την κρίση.

      Εάν συμφωνούμε ως εδώ , διαπιστώνουμε ότι πρέπει να σχεδιάσουμε μία εθνική στρατηγική με ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Να αναπτύξουμε δηλαδή στους ευρωπαίους εταίρους μας, και κυρίως στους λαούς, την κοινή πολιτιστική μας κληρονομιά. Εάν αργοπορήσουμε τότε θα έρθουν και άλλα προβλήματα για την αντιμετώπιση των οποίων θα ευχόμασταν να είχαμε συντεταγμένους ουσιαστικά τους ευρωπαίους μαζί μας.

      Τα στοιχεία τα οποία θα καλλιεργήσουν την κοινή πολιτιστική ταυτότητα, πρέπει να αποτελέσουν άμεσα αντικείμενο μελέτης των υπουργείων Πολιτισμού και Παιδείας.

      Ένα στοιχείο που προσωπικά έχω προσδιορίσει, το ρόλο του στην ανάπτυξη της ευαισθησίας των ευρωπαίων στα εθνικά μας θέματα καθώς και τη σημασία του στην ευρωπαϊκή πολιτιστική σύνδεση, θα παρουσιάσω στη συνέχεια:

      Η ελληνικά γλώσσα. Ως λαός είμαστε ίσως από τους πιο γλωσσομαθείς στην Ευρώπη. Αυτό μας κάνει να γνωρίζουμε εύκολα και να μεταφέρουμε στη χώρα μας τα πολιτιστικά μηνύματα (και τα αρνητικά πολλές φορές) λαών των οποίων την γλώσσα τους γνωρίζουμε.

      Είναι λοιπόν φανερό, κατά την αντίστροφη οδό, ότι εάν κατορθώσουμε να διαδώσουμε την ελληνική γλώσσα στην Ευρώπη θα αποκτήσουμε πολλά πλεονεκτήματα στο θέμα της διάδοσης των ελληνικών απόψεων στους λαούς της Ευρώπης - αλλά και μεγαλύτερη διεισδυτικότητα των ελληνικών προϊόντων στις ευρωπαϊκές αγορές ως δευτερεύον στόχος (οικονομικός).

      Είναι γνωστό άλλωστε ότι πολλοί ευρωπαϊκοί λαοί είναι αρκετά εξοικειωμένοι με την ελληνική παιδεία. Οι ιταλοί διδάσκονται στο λύκειο τα αρχαία ελληνικά, οι γάλλοι έχουν εντάξει την ελληνική ιστορία στην δική τους και όλοι μας θα έχουμε ακούσει για περιπτώσεις γερμανών που απαγγέλουν την Ιλιάδα στα αρχαία Ελληνικά - ενέργεια που εάν την έκανε Έλληνας θα κέρδιζε στην καλλίτερη περίπτωση την ειρωνεία μας. Ας μην είμαστε λοιπόν ηττοπαθείς στο θέμα της διάδοσης της Ελληνικής γλώσσας. Εάν το αποφασίσουμε και το θέσουμε ως στρατηγικό μας στόχο, το θέμα μετά ξεπέφτει απλά σε επίπεδο μάρκετινγκ.

      Μία απλή σκέψη θα ήταν η αξιοποίηση του πλεονασματικού δυναμικού σε καθηγητές φιλόλογους της ελληνικής γλώσσας, σε βάση επιδοτούμενη κατά ευρωπαίο σπουδαστή, που θα δίδασκαν την ελληνική γλώσσα στις Ευρωπαϊκές χώρες.

      Η κρατική συμμετοχή σε ένα ανάλογο πρόγραμμα θα μπορούσε να ήταν:

            α. Εκπαίδευση και ενημέρωση φιλόλογων για τους στόχους του προγράμματος.

            β. Εκπαίδευση και ενημέρωση οικονομικών - διοικητικών στελεχών για τη δημιουργία, εκπαιδευτικών μονάδων.

            γ. Η δημιουργία συστήματος χρηματοδότησης (δανεισμός), επιδότησης (μέρους του κόστους φοίτησης) κατά σπουδαστή και πριμοδότησης ανάλογα με το βαθμό επίτευξης των στόχων του προγράμματος.

            δ. Παροχή υποστήριξης σε θέματα έρευνας αγοράς - Μάρκετινγ. Συγκρότηση υπηρεσίας με αυτό το σκοπό ή ανάθεση του έργου αυτού σε ιδιωτικό φορέα.

            ε. Δημιουργία διακριτικής καμπάνιας προβολής της Ελληνικής γλώσσας, που :

                  ι. Θα έχει χαμηλότερο αρχικά κόστος φοίτησης, σε σχέση με άλλες μιας και θα επιδοτείται (ο βαθμός επιδότησης θα είναι αποτέλεσμα μελέτης με αντικειμενικό σκοπό την μεγιστοποίηση της ζήτησης - ενδιαφέροντος και κυρίως την απορρόφηση της προσφερόμενης εκπαιδευτικής υπηρεσίας).

                  ιι. Θα δίνει κίνητρα για την εκμάθηση της γλώσσας, ευαισθητοποιώντας τις κατάλληλες χορδές του κάθε λαού, πιθανά ως εξής:

                        * ο άγγλος για παράδειγμα ήδη μπορεί να συνεννοηθεί παντού με τη μητρική του γλώσσα - συνεπώς ίσως μπορούμε να τον πείσουμε ότι μία δεύτερη γλώσσα θα είναι η καταλληλότερη, αυτή που θα του προσδώσει πνευματικό κύρος,

                        * ο ιταλός να μπορεί να επικοινωνήσει ή να κατανοήσει τη πολιτιστική του παράδοση μέσα από τη σχέση της με τα ελληνικά γράμματα και τους αιώνιους δεσμούς με την Ελλάδα. Γνωστό το πλατιάς απήχησης στους ιταλούς απόφθεγμα "una faccia una razza",

                        * ο σκανδιναβός για να μπορεί να απολαύσει τις διακοπές του στα ελληνικά νησιά,

                        * οι σλαβικοί λαοί (ρώσοι, βούλγαροι, ρουμάνοι) για λόγους οικονομικούς και πολιτιστικούς (βλ. εθνικές ευαισθησίες για καταγωγή του κυριλλικού αλφαβήτου).

                        * κοκ για όλους τους λαούς, ανάλογα με τις εθνικές τους ευαισθησίες.

                  ιιι. Να δίνει τον χαρακτήρα μίας ιδιωτικής προσπάθειας, για να αποκλείσει την εθνική συστολή των ευρωπαίων δεκτών του διαφημιστικού μηνύματος.

      Φυσικά όλα τα παραπάνω αποτελούν πρόχειρες σκέψεις - σημείο εκκίνησης, που θα αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης ενός φορέα κάποιου από τα αναφερόμενα Υπουργεία δέκτες της παρούσας επιστολής (αρκεί να μην πετάνε το μπαλάκι ο ένας στο άλλον).  

Πάντως η δημιουργία σχολείων της ελληνικής γλώσσας στο εξωτερικό, είναι ίσως μία επιχειρηματική ιδέα που πέρα από εθνικά

---

συμφέρουσα, μπορεί να βγει οικονομικά επικερδής.

      Ανακεφαλαιώνοντας, μια σύντομη, αλλά περιττή ίσως, αναφορά στα οφέλη από μία τέτοια κίνηση:

            α. Διάδοση της ελληνικής γλώσσας και ίσως καθιέρωση της ως της πρώτης ή δεύτερης μη μητρικής γλώσσας των ευρωπαίων.

            β. Εύκολη μετάδοση μηνυμάτων μας προς την Ευρώπη και ευνοϊκό έδαφος για την ανάπτυξη τους.

            γ. Μεγαλύτερη οικονομική σύνδεση, μιας και περισσότεροι ευρωπαίοι θα μιλούν την ελληνική γλώσσα και κατά συνέπεια θα έχουμε καλλίτερη επικοινωνία.

            δ. Θα συμβάλλουμε στην σύνδεση των χωρών της Ευρώπης, δίνοντας όμως προτεραιότητα στο στοιχείο της πολιτιστικής καταγωγής του ευρωπαϊκού πολιτισμού, από τον ελληνικό.

            ε. Η σύνδεση του δυτικού και του ανατολικού σλαβικού πολιτισμού μέσα από την ελληνική καταγωγή και των δύο, και η έμφαση σε αυτή τη σχέση, ότι δηλαδή οι πολιτισμοί αυτοί έχουν ως κοινή αφετηρία τα ελληνικά γράμματα, γεγονός που πρώτοι εμείς θα πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε.

            στ.  Τα πλεονεκτήματα θα είναι σημαντικά, και με την επέκταση της κίνησης αυτή και σε άλλους λαούς, όπως οι αλβανοί, που για οικονομικούς λόγους θα δεχθούν την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Τα οφέλη θα είναι ποικίλα, ξεκινώντας από την βελτίωση της θέσης των βορειοηπειρωτών, μέχρι την οικονομική εξάρτηση της Αλβανίας από την Ελλάδα, που θα έχει ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερη ωφέλεια των βορειοηπειρωτών κοκ.

                        Ευχαριστώ για τη φιλοξενία

                         Ιωάννης Μανομενίδης

Αξιωματικός της Π.Α.

                         Φλέμινγκ 16 Θεσσαλονίκη 54642

Δημοσιεύθηκε Οικονομικός Ταχυδρόμος 7 Μαΐου 1992, σελίδες 70-71