Οι ασκοί του εώλου (Ν.Σαραντάκος κατά Γ.Μπαμπινιώτη)

Γελοιογραφία του Στάθη Σταυρόπουλου από το 1993

Ο τύραννος ο Διονύσιος των Συρακουσών που είχε ψώνιο ότι είναι μεγάλος τραγωδός, διάβαζε τα ποιήματά του σε έναν κύκλο ποιητών. Ρώτησε τον Φιλόξενο τη γνώμη του, κι εκείνος θαρρετά του είπε ότι είναι για πέταμα. Θύμωσε ο Διονύσιος και τον έστειλε να σπάει πέτρες. Πέρασε κάμποσος καιρός και ο τύραννος υπέθεσε ότι θα έχει λογικευτεί ο ποιητής, οπότε τον συγχώρεσε και τον κάλεσε ξανά σε συμπόσιο, όπου, φυσικά, άρχισε να απαγγέλλει πάλι την καινούργια του ποιητική συλλογή. Δίχως να πει λέξη ο Φιλόξενος σηκώθηκε και έκανε να φύγει. – Πού πας; τον ρώτησε ο Διονύσιος. – Στο λατομείο, είπε ο ποιητής!
Ξεκίνησα από το παραπάνω ανέκδοτο που το βρήκα διαβάζοντας την εξαιρετική αυτή ανάλυση, του Νίκου Σαραντάκου, που αφήνει ιστορία για την πληρότητα της, με αναδρομές σε όλες τις εποχές για την διαχρονική εξέλιξη του όρου έωλος (μεταφορική έννοια του αστήριχτος), που δεν έχει σχέση με τον θεό των ανέμων Αίολο, παρότι κι εγώ λογικά έτσι το φανταζόμουν.
Το θεωρώ σημαντικό αναφερθώ πληροφοριακά στην γραμματική κι ετοιμολογία του «έωλου», όχι μόνο διότι αναζητώντας την αλήθεια για τον όρο αυτό, έμαθα και για έναν πολύ αξιόλογο και αντιστασιακό πνευματικό άνθρωπο τον Μίμη Σαραντάκο, αλλά διότι υπάρχει μία σπάνια ιδιορρυθμία, καθώς προσωπικά πείσθηκα για την πληρότητα της τεκμηριωμένης αυτής ανάλυσης ότι ο Μπαμπινιώτης έκανε λάθος, εάν ενδεχομένως δεν το έβαλε σκόπιμα ώστε να πιάσει τους αντιγραφείς του λεξικού του (που είναι μία ευγενικη εκδοχή, αν δεν αποσκοπούσε σε κάποια "διόρθωση" της γλώσσας).
Για όσους δεν έχουν κουράγιο να διαβάσουν το εκτενές αυτό άρθρο, καθόλου κουραστικό εάν έχει κανείς χρόνο (προσωπικά δεν είχα αλλά ξεχάστηκα διαβάζοντας το) αρκεί να θυμάστε ότι το επίθετο «έωλος» δεν έχει καμία σχέση με τον θεό «Αίολο» και μνημονικά ακολουθεί την εντελώς ανάποδη ορθογραφία:

Αί – ο – λος ο Θεός και αι – ό – λος ο ευμετάβλητος ή ο επιθετικός αλλά ΠΟΤΕ ιστορικά δεν χρησιμοποιείται από κανένα σοβαρό συγγραφέα, αρχαίο ή σύγχρονο ως ο «αστήρικτος» (λ.χ. επιχείρημα),

ενώ ΠΑΝΤΟΤΕ:
Έ – ω – λος, σημαίνει μεταφορικά αβάσιμος ή αστήρικτος (αδιαλείπτως σε όλη την ιστορική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, συμπεριλαμβανομένου και του ανωτέρω αρχαίου ανεκδότου που ο Φιλόξενος θεωρεί έωλη την αυταρέσκεια του τυράννου Διονυσίου να αισθάνεται μεγάλος ποιητής το οποίο δεν έχει καμία βάση στα ποιήματα του). Κυριολεκτικά «έωλος» σημαίνει μπαγιάτικος, προερχόμενος από το επίσης αρχαίο (από το ἕως / ἠώς «αυγή, μέρα»), το οποίο κυριολεκτικά σημαίνει ο ο «χθεσινός» και (για τρόφιμα) τον «μη νωπό, μη φρέσκο» (αλλά σπανίζει η χρήση του καθώς επικράτησε το τουρκογενές του συνώνυμο < τουρκ. bayat).

Δηλαδή το αβάσιμο επιχείρημα χαρακτηρίζεται μεταφορικά ως «έωλο επιχείρημα» (από τα αρχαία χρόνια ως σήμερα ιστορικά τεκμηριωμένο μέσα στο άρθρο από τους πλέον λόγιους συγγραφείς), κι όχι «αίολο» επιχείρημα, που για πρώτη φορά ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του, ιστορικά το αναγορεύει ως τέτοιο, συσχετίζοντας το για πρώτη και μόνη φορά με το «αιόλ-ος-η-ο» (τόνος στην παραλήγουσα), που σημαίνει ασταθές, ευμετάβλητο (όπως οι άνεμοι) ή και επιθετικό, αλλά πουθενά άλλοτε ή αλλού δεν έχει χρησιμοποιηθεί ως αβάσιμο (πλήν των συγχρόνων συνελλήνων του Μπαμπινιώτη σήμερα).

Αξίζει, θεωρώ να διαβάστε όλο το άρθρο του Νϊκου Σαραντάκου http://sarantakos.wordpress.com/2011/12/16/%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%BF%CE%AF-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CF%8E%CE%BB%CE%BF%CF%85/

Βλέπε και την ανάρτηση στο φατσοβιβλίο:  https://www.facebook.com/ioannis.manomenidis/posts/10151973017499355?comment_id=270883515&offset=0&total_comments=1